 Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αποφανθεί ότι τα τρόφιμα που παρασκευάζονται στους λεγόμενους εβραϊκούς οικισμούς της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Δυτικής Όχθης και των Υψωμάτων του Γκολάν πρέπει να φέρουν ειδική σήμανση και όχι τη γενική ετικέτα "Made in Israel". Η απόφαση έχει την προέλευσή της σε αγωγή που κατέθεσε το Οινοποιείο Psagot (εικόνα), το οποίο έχει αμπελώνες στο λεγόμενο κατεχόμενο παλαιστινιακό έδαφος, και ο Ευρωπαϊκός Εβραϊκός Οργανισμός. (Πηγή εικόνας: iStock) |
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ, έχει αποφανθεί ότι τα τρόφιμα που παρασκευάζονται στους λεγόμενους εβραϊκούς οικισμούς της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Δυτικής Όχθης και των Υψωμάτων του Γκολάν πρέπει να φέρουν ειδική σήμανση και όχι τη γενική ετικέτα "Made in Israel".
Η απόφαση, η οποία ξεχωρίζει το Ισραήλ, πιθανώς δεν υποκινήθηκε από ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων ή την προστασία των καταναλωτών, αλλά από την αντι-ισραηλινή εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Έχει επικριθεί κατηγορηματικά ως προκατειλημμένη, μεροληπτική και αντισημιτική.
Η υπόθεση της επισήμανσης έχει τις ρίζες της σε ερωτήματα σχετικά με την ερμηνεία του κανονισμού EU Regulation 1169/2011 της ΕΕ, της 25ης Οκτωβρίου 2011, που αφορά την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τα τρόφιμα. Ο κανονισμός ήταν ασαφής σχετικά με το θέμα της επισήμανσης των τροφίμων από το Ισραήλ.
Στις 12 Νοεμβρίου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μια προσπάθεια να αποσαφηνίσει την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με την πληροφόρηση για την προέλευση των προϊόντων που προέρχονται από εδάφη κατεχόμενα από το Ισραήλ, εξέδωσε μια λεγόμενη Ερμηνευτική Ανακοίνωση. Η εν λόγω οδηγία αναφέρει ότι τα τρόφιμα που πωλούνται στην ΕΕ δεν θα φέρουν την ένδειξη "Made in Israel" εάν παράγονται εκτός των συνόρων του Ισραήλ πριν από το 1967. Στο έγγραφο υπάρχει η εξής επεξήγηση:
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δεν αναγνωρίζει την κυριαρχία του Ισραήλ στα εδάφη που βρίσκονται υπό την κατοχή του από τον Ιούνιο του 1967, δηλαδή τα Υψώματα του Γκολάν, τη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, και δεν τα θεωρεί τμήμα της ισραηλινής επικράτειας, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς τους βάσει του εσωτερικού δικαίου του Ισραήλ».
Στις 24 Νοεμβρίου 2016, το υπουργείο Οικονομικών της Γαλλίας δημοσίευσε την αποκαλούμενη Υπουργική Ανακοίνωση (JORF No. 0273, Text No. 81), η οποία περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει η γαλλική κυβέρνηση την κοινοτική νομοθεσία σχετικά με τις απαιτήσεις επισήμανσης των ισραηλινών προϊόντων. Οι γαλλικές απαιτήσεις, ακόμη αυστηρότερες από εκείνες της ΕΕ, ορίζουν:
«Για τα προϊόντα που προέρχονται από τη Δυτική Όχθη ή από οικισμούς στα Υψώματα του Γκολάν, δεν είναι αποδεκτή η αναφορά ως "προϊόν από τα Υψώματα του Γκολάν" ή "προϊόν της Δυτικής Όχθης. Παρόλο που οι όροι αυτοί αναφέρονται στην ευρύτερη περιοχή ή την περιοχή από την οποία προέρχεται το προϊόν, η παράλειψη συμπληρωματικών γεωγραφικών πληροφοριών ότι το προϊόν προέρχεται από ισραηλινούς οικισμούς είναι πιθανό να παραπλανήσει τον καταναλωτή ως προς την πραγματική προέλευση του προϊόντος. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι απαραίτητο να προστεθεί, σε παρένθεση, η έκφραση "Ισραηλινός οικισμός" [colonies israéliennes] ή ισοδύναμοι όροι. Για παράδειγμα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκφράσεις όπως "προϊόν από τα Υψώματα του Γκολάν (ισραηλινός οικισμός)" ή "προϊόν από τη Δυτική Όχθη (ισραηλινός οικισμός)"».
Τον Ιανουάριο του 2017, το οινοποιείο Psagot Winery Ltd., ένα ισραηλινό οινοποιείο που έχει αμπελώνες στο λεγόμενο κατεχόμενο παλαιστινιακό έδαφος, και μια γαλλο-εβραϊκή ομάδα που ονομάζεται Ευρωπαϊκός Εβραϊκός Οργανισμός (Organisation Juive Européenne), κατέθεσαν αγωγή με την οποία ζητούσαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας (Conseil d'État), το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Γαλλίας, να ακυρώσει την Υπουργική Ανακοίνωση με το σκεπτικό ότι οι γαλλικές απαιτήσεις ισοδυναμούσαν με την προώθηση ενός οικονομικού μποϊκοτάζ κατά του Ισραήλ.
Στις 30 Μαΐου 2018, το Συμβούλιο της Επικρατείας ισχυρίστηκε ότι δεν μπόρεσε να αποφανθεί επί της υπόθεσης και το παρέπεμψε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παροχή συμβουλών.
Στις 12 Νοεμβρίου 2019, το Δικαστήριο του Λουξεμβούργου αποφάνθηκε υπέρ της γαλλικής κυβέρνησης:
«Τα τρόφιμα που προέρχονται από εδάφη που βρίσκονται υπό την κατοχή του Κράτους του Ισραήλ πρέπει να φέρουν την ένδειξη του εδάφους καταγωγής τους, συνοδευόμενη, στην περίπτωση που τα εν λόγω τρόφιμα προέρχονται από περιοχή ή ομάδα περιοχών που αποτελούν ισραηλινό οικισμό εντός αυτού του εδάφους, από την ένδειξη αυτής της προέλευσης».
«Η παράλειψη αυτής της επισήμανσης μπορεί να παραπλανήσει τους καταναλωτές να πιστέψουν ότι το τρόφιμο αυτό έχει χώρα καταγωγής ή τόπο προέλευσης διαφορετικό από την πραγματική χώρα καταγωγής του ή τον τόπο προέλευσής του.
Η ένδειξη στα τρόφιμα ότι το κράτος του Ισραήλ είναι η "χώρα προέλευσής" τους όταν τα εν λόγω τρόφιμα προέρχονται στην πραγματικότητα από ένα από τα εδάφη τα οποία —ενώ το καθένα έχει το δικό του διεθνές καθεστώς διαφορετικό από το κράτος του Ισραήλ— βρίσκονται υπό την κατοχή του εν λόγω κράτους και βρίσκονται υπό την περιορισμένη δικαιοδοσία του τελευταίου, ως κατοχική δύναμη κατά την έννοια του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, θα μπορούσε να παραπλανήσει τους καταναλωτές.
Η ένδειξη της περιοχής προέλευσης των εν λόγω τροφίμων είναι υποχρεωτική [...] προκειμένου να αποφευχθεί η παραπλάνηση των καταναλωτών ως προς το γεγονός ότι το κράτος του Ισραήλ είναι παρόν στα συγκεκριμένα εδάφη ως κατοχική δύναμη και όχι ως κυρίαρχη οντότητα.
Η παράλειψη αυτής της επισήμανσης, με αποτέλεσμα να αναφέρεται μόνο το έδαφος προέλευσης, θα μπορούσε να παραπλανήσει τους καταναλωτές. Οι καταναλωτές δεν έχουν κανέναν τρόπο να γνωρίζουν, ελλείψει πληροφοριών που θα μπορούσαν να τους διαφωτίσουν, ότι ένα τρόφιμο προέρχεται από τοποθεσία ή από σύνολο τοποθεσιών που συνιστούν οικισμό εποίκων εγκατεστημένο σε ένα από τα εδάφη αυτά κατά παράβαση των κανόνων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Η παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές πρέπει να τους επιτρέπει να επιλέγουν αφού ενημερωθούν, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο υγειονομικούς, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες, αλλά επίσης ηθικούς παράγοντες, καθώς επίσης και παράγοντες που αφορούν την τήρηση του διεθνούς δικαίου.
Από αυτή την άποψη, αυτοί οι παράγοντες θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις αγοραστικές αποφάσεις των καταναλωτών».
Η απόφαση του Δικαστηρίου, η οποία ενθαρρύνει στην ουσία την εφαρμογή των αυστηρών γαλλικών απαιτήσεων επισήμανσης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει καταδικαστεί ανοιχτά ότι αντανακλά τις προκαταλήψεις της ΕΕ κατά του Ισραήλ. Πολλοί σχολιαστές παρατήρησαν ότι από όλες τις εδαφικές συγκρούσεις στον κόσμο — από την Κριμαία έως τη Βόρεια Κύπρο, το Θιβέτ και τη Δυτική Σαχάρα — η ΕΕ έχει επιλέξει το Ισραήλ ως τη μόνη χώρα όπου θα εφαρμοστούν οι ειδικές απαιτήσεις επισήμανσης.
Το Ισραηλινό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η απόφαση είναι «απαράδεκτη τόσο ηθικά όσο και θεωρητικά». Σε μια ανακοίνωση, πρόσθεσε:
«Το Ισραήλ απορρίπτει έντονα την πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), η οποία χρησιμεύει ως εργαλείο στην πολιτική εκστρατεία εναντίον του Ισραήλ. Ολόκληρος ο στόχος της απόφασης είναι να ξεχωρίσει και να εφαρμόσει διπλά κριτήρια εις βάρος του Ισραήλ. Υπάρχουν περισσότερες από 200 εδαφικές διαμάχες σε εξέλιξη σε ολόκληρο τον κόσμο, όμως το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) δεν έχει εκδώσει καμία απόφαση σχετικά με την επισήμανση των προϊόντων που προέρχονται από αυτά τα εδάφη. Η σημερινή απόφαση είναι τόσο πολιτική όσο και μεροληπτική εις βάρος του Ισραήλ.
Η απόφαση αυτή μόνο περιορίζει τις πιθανότητες επίτευξης ειρήνης και αντιφάσκει με τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τη διαμάχη. Εξυπηρετεί έτσι την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία εξακολουθεί να αρνείται να κάνει απευθείας διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ και ενθαρρύνει τις ριζοσπαστικές αντι-Ισραηλινές ομάδες που προωθούν και ζητούν μποϊκοτάζ εναντίον του Ισραήλ και του αρνούνται το δικαίωμα ύπαρξης».
Ο πρεσβευτής του Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη, Danny Danon, δήλωσε ότι η απόφαση αντικατοπτρίζει σήμερα το αντισημιτικό κλίμα στην Ευρώπη:
«Αυτό είναι ένα άλλο παράδειγμα που δείχνει ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να παραδίδεται στους εχθρούς του Ισραήλ. Η μεροληπτική μεταχείριση της ΕΕ εναντίον της Σιωνιστικής επιχείρησης θα προσφέρει νομική κάλυψη για τον αντισημιτισμό. Η απόφαση του δικαστηρίου μόνον θα διαδώσει αυτόν τον παμπάλαιο φανατισμό σε ολόκληρη την ήπειρο, ενισχύοντας έτσι τις δυνάμεις που προσπαθούν να υπονομεύσουν και να βλάψουν το εβραϊκό κράτος. Το σήμερα σηματοδοτείται από έναν σκούρο λεκέ στα πεπραγμένα της Ευρώπης που ποτέ δεν θα ξεπλυθεί».
Το Lawfare Project με έδρα τη Νέα Υόρκη, το οποίο χρηματοδοτεί νομικές ενέργειες για την αμφισβήτηση του αντισημιτισμού, δήλωσε ότι ο νόμος της ΕΕ επιτρέπει τη μεροληψία εναντίον των Ισραηλινών Εβραίων, και θα επιτρέψει τη χρήση των ετικετών στα προϊόντα για πολιτικούς σκοπούς:
«Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι εκ πρώτης όψεως μεροληπτική, εφόσον τα αγαθά που παράγονται από Εβραίους και Μουσουλμάνους στην ίδια περιοχή θα έχουν διαφορετική ετικέτα λόγω πολιτικών αποφάσεων που έλαβαν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Η υποχρέωση αναγραφής ενός εθνικού και θρησκευτικού στοιχείου στην ετικέτα των προϊόντων αποτελεί επικίνδυνο προηγούμενο. Πράγματι, η απόφαση είναι εντελώς ανεφάρμοστη σε περιοχές όπως το Γκολάν όπου δεν υπάρχουν καθορισμένοι "οικισμοί" και η συμμόρφωση με αυτήν θα απαιτούσε καταγραφή της εθνικότητας, της υπηκοότητας και/ή της θρησκείας των παραγωγών προκειμένου να καθοριστεί πώς πρέπει να επισημαίνονται τα προϊόντα. Το παράλογο της απόφασης τεκμηριώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι Μουσουλμάνοι —ο πληθυσμός που το Δικαστήριο θεωρεί νόμιμους κατοίκους και που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα σε ελεγχόμενες από το Ισραήλ περιοχές— θα υποβάλλονται και οι ίδιοι σε υποτιμητική σήμανση. Ενώ το Ισραήλ είναι η ιστορική πατρίδα του εβραϊκού λαού, το Δικαστήριο επιδιώκει να αποκαλεί τους Εβραίους ξένους στο σπίτι τους. Ο ισχυρισμός του Δικαστηρίου ότι ακόμη και η πιο ακριβής γεωγραφική θέση ή η διεύθυνση του παρασκευαστή είναι ανεπαρκής και ότι η εθνικότητα και/ή η ιθαγένεια των ίδιων των παραγωγών αποτελεί απαραίτητο παράγοντα για την επισήμανση, είναι σαφής ένδειξη ότι πρόθεση είναι να ενθαρρυνθεί η μεροληψία».
Η διευθύντρια του Lawfare Project, Brooke Goldstein, δήλωσε ότι η «απόφαση για κωδικοποίηση των θρησκευτικών διακρίσεων σε νόμο είναι ντροπιαστική για την Ευρώπη». Πρόσθεσε:
«Δεν υπάρχει κανένας νόμιμος λόγος τα προϊόντα που παράγονται από Μουσουλμάνους και Εβραίους στον ίδιο γεωγραφικό χώρο να έχουν διαφορετική ετικέτα. Στην πραγματικότητα, η μεταχείριση των ανθρώπων με διαφορετικό τρόπο λόγω της θρησκείας τους είναι ο ορισμός του φανατισμού, και ξέρουμε τι συμβαίνει όταν η Ευρώπη βαδίζει σε αυτόν το δρόμο. Οι Μουσουλμάνοι που ζουν υπό την κυριαρχία της Παλαιστινιακής Αρχής είναι τόσο "άποικοι" όσο και οι Εβραίοι — και οι δύο επιτρέπεται νόμιμα να εγκατασταθούν υπό την ίδια συνθήκη, των Συμφωνιών του Όσλο».
Ο επικεφαλής σύμβουλος του Lawfare Project για την υπόθεση, François-Henri Briard, δήλωσε ότι το Δικαστήριο τροφοδότησε «πολιτικές προκαταλήψεις». Πρόσθεσε:
«Εάν η επισήμανση αυτή εφαρμοστεί στα ισραηλινά προϊόντα, σίγουρα θα πρέπει να εφαρμοστεί και σε πολλές άλλες χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο οι οποίες θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο».
Ο νομικός σύμβουλος του οινοποιείου Psagot Winery, Gabriel Groisman, δήλωσε:
«Ενώ γίνονται πολλές προσπάθειες να γίνουν διακρίσεις και μποϊκοτάζ εναντίον του Ισραήλ, αυτοί που θίγονται από τα μποϊκοτάζ πρέπει να συνεχίσουν να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους στα δικαστήρια σε κάθε γωνιά του κόσμου. Παρά τη δυσμενή απόφαση του Δικαστηρίου, να είστε σίγουροι ότι το οινοποιείο Psagot δεν θα σταματήσει να αγωνίζεται για το δικαίωμά του να τυγχάνει ίσης και δίκαιης μεταχείρισης σύμφωνα με το νόμο».
Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ανέφερε ότι η απαίτηση επισήμανσης είναι «υποδηλωτική της προκατάληψης κατά του Ισραήλ» και πρόσθεσε:
«Η απαίτηση αυτή χρησιμεύει μόνο για την ενθάρρυνση, τη διευκόλυνση και προώθηση των μποϊκοτάζ, των εκποιήσεων και των κυρώσεων (BDS) εναντίον του Ισραήλ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιτίθενται κατηγορηματικά σε οποιαδήποτε προσπάθεια να συμμετάσχουν στο κίνημα BDS ή να πιέσουν οικονομικά, να απομονώσουν ή να απονομιμοποιήσουν το Ισραήλ. Η πορεία προς την επίλυση της Ισραηλινο-Παλαιστινιακής διαμάχης γίνεται μέσω άμεσων διαπραγματεύσεων. Η Αμερική στέκεται στο πλευρό του Ισραήλ ενάντια στις προσπάθειες που γίνονται για οικονομική πίεση, απομόνωση ή απονομιμοποίηση αυτού».
Ο Eugene Kontorovich, καθηγητής στη Νομική Σχολή Antonin Scalia του Πανεπιστημίου George Mason και διευθυντής του φόρουμ Kohelet Policy Forum με έδρα την Ιερουσαλήμ, δήλωσε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο «έβαλε ένα νέου είδους κίτρινο αστέρι στα εβραϊκά προϊόντα». Πρόσθεσε:
«Τώρα τα εβραϊκά προϊόντα είναι τα μόνα που πρέπει να φέρουν ειδικές ετικέτες με βάση την προέλευσή τους. Αυτή η καταφανής μεροληψία καθιστά πιο επείγον από ποτέ να αψηφήσει η κυβέρνηση του Trump τις Βρυξέλλες καθιστώντας επίσημο αυτό που εδώ και πολύ καιρό ήταν η αμερικανική πρακτική: να επιτρέψει την ένδειξη "Made in Israel" σε αυτά τα προϊόντα.
Η απόφαση δείχνει επίσης ότι το θέμα δεν είναι οι Παλαιστίνιοι αλλά οι Εβραίοι, επειδή στα Υψώματα του Γκολάν, όπου δεν υπάρχουν Παλαιστίνιοι και δεν τίθεται θέμα Παλαιστινιακού κράτους, οι Ευρωπαίοι επέβαλαν τον ίδιο κανόνα. Και γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για την κατοχή εδαφών, επειδή δεν επιβάλλουν αυτόν τον κανόνα σε κανένα κατεχόμενο έδαφος οπουδήποτε στον κόσμο ή οπουδήποτε αλλού».
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εβραϊκής Ένωσης με έδρα τις Βρυξέλλες, Menachem Margolin, συνοψίζοντας είπε:
«Όλη η βάση της πολιτικής για την επισήμανση των προϊόντων είναι καθαρά μεροληπτική έναντι του μοναδικού εβραϊκού κράτους στον κόσμο. Υπάρχει κάποια άλλη χώρα στον κόσμο με αμφισβητούμενη επικράτεια που να υφίσταται μια τόσο κραυγαλέα μονόπλευρη πολιτική; Η απάντηση είναι όχι. Αντιβαίνει επίσης τα διεθνή πρότυπα εμπορίου που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.
Αυτό που είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό είναι το μήνυμα που αποστέλλεται στο ισραηλινό κοινό σήμερα.
Καθώς τα καταστήματα, τα σχολεία και οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να κλείσουν εξαιτίας της επίθεσης με μαζική και αδιάκριτη εκτόξευση ρουκετών από τη Γάζα, καθώς οι Ισραηλινοί αναζητούν καταφύγιο και ενώ οι συνοριακές πόλεις και τα χωριά προετοιμάζονται για το χειρότερο, η ΕΕ τους στέλνει ένα μήνυμα όχι υποστήριξης ή αλληλεγγύης, αλλά τιμωρητικής και περιττής επισήμανσης.
Πρόκειται για το χειρότερο είδος αντιμετώπισης. Η παραπομπή του Ισραήλ από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για "παραβίαση των κανόνων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου", ενώ η Χαμάς και οι ακόλουθοί της βομβαρδίζουν αθώο άμαχο πληθυσμό στο Ισραήλ, είναι μια από τις πιο διεστραμμένες ειρωνείες που έχω δει εδώ και αρκετό καιρό».
Ο Soeren Kern είναι Ανώτερος Συνεργάτης στο Gatestone Institute με έδρα τη Νέα Υόρκη.