 Η τιμή του πολιτισμικού σχετικισμού έχει γίνει οδυνηρά εμφανής στην Ευρώπη. Η αποδόμηση των δυτικών εθνικών κρατών είναι τώρα μια πραγματική πιθανότητα. Ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας ―που οικοδομήθηκε σε ένα φόντο δημογραφικής παρακμής, μαζικής αποχριστιανοποίησης και πολιτισμικής αυταπάρνησης― δεν είναι παρά μια μεταβατική φάση η οποία υπάρχει κίνδυνος να οδηγήσει στον κατακερματισμό της Δύσης. (Πηγή φωτό: iStock) |
Η Ευρώπη παρουσιάζεται ως εμπροσθοφυλακή της ενοποίησης της ανθρωπότητας. Ως εκ τούτου, οι πολιτισμικές ρίζες της Ευρώπης έχουν τεθεί σε κίνδυνο. Σύμφωνα με τον Pierre Manent, διάσημο Γάλλο πολιτικό επιστήμονα και καθηγητή στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες του Παρισιού:
«Η ευρωπαϊκή υπερηφάνεια ή η ευρωπαϊκή συνείδηση εξαρτώνται από την απόρριψη της ευρωπαϊκής ιστορίας και του ευρωπαϊκού πολιτισμού! Δεν θέλουμε να έχουμε καμία σχέση με τις χριστιανικές ρίζες και θέλουμε οπωσδήποτε να είμαστε απολύτως φιλόξενοι με το Ισλάμ».
Ο Manent έκανε αυτές τις δηλώσεις στο μηνιαίο γαλλικό περιοδικό Causeur. Ανέφερε, ως παράδειγμα, την Τουρκία:
«Ήταν πολύ σαφές ότι ο μαζικά ισλαμικός χαρακτήρας της (ακόμη και πριν από τον Ερντογάν) όχι μόνο δεν αποτέλεσε εμπόδιο αλλά ένα είδος κινήτρου, έναν λόγο για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Τελικά, θα ήταν η οριστική απόδειξη ότι η Ευρώπη είχε αποκοπεί και απελευθερωθεί από την χριστιανική της εξάρτηση».
Τα νότια σύνορα της Ευρώπης αποτελούν τώρα την πρώτη γραμμή αυτής της μαζικής μετανάστευσης. Η Ιταλία κινδυνεύει να γίνει στρατόπεδο προσφύγων. Τους τελευταίους μήνες, η Ιταλία αντιμετώπισε μια σειρά από σκάφη ερχόμενα από την Αφρική, που αψηφούσαν την πολιτική της: πρώτα το Sea Watch 3, στη συνέχεια το Open Arms και τέλος το Ocean Viking. Μέχρι λίγο πριν από τις ιταλικές εκλογές τον Μάρτιο του 2018, οι μετανάστες διέσχιζαν τη Μεσόγειο με ρυθμό 200.000 ετησίως.
Δεδομένου ότι οι Ευρωπαίοι υπουργοί ασφάλειας δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικά με την προσφυγική κρίση στη Μεσόγειο, ο υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας Ματέο Σαλβίνι, διατεθειμένος να παραμείνει ουσιαστικά μόνος, επέλεξε να κλείσει τα ιταλικά λιμάνια. Παρόλο που ιταλικό δικαστήριο επιχείρησε να τον κατηγορήσει για «απαγωγή» μεταναστών, η πολιτική του Σαλβίνι είχε αποτέλεσμα και οι αποβιβάσεις μεταναστών σημείωσαν καθοδική πορεία. Κατά τους δύο πρώτους μήνες του 2019, 262 μετανάστες έφτασαν στην Ιταλία μέσω θαλάσσης, έναντι 5.200 την αντίστοιχη περσινή περίοδο και πάνω από 13.000 κατά την ίδια περίοδο το 2017.
Η ιταλική κυβέρνηση κατέρρευσε στις 20 Αυγούστου. Υπάρχει τώρα μεγάλη πιθανότητα να αντικατασταθεί από έναν νέο αριστερό συνασπισμό υπέρ της μετανάστευσης. Ένα πλοίο που επιχείρησε να φέρει στην Ιταλία 356 μετανάστες από την Αφρική, περισσότερους από όλους όσους ήρθαν τους δύο πρώτους μήνες, έμεινε ακινητοποιημένο στη θάλασσα από τότε που περισυνέλεξε τους μετανάστες μεταξύ 9-12 Αυγούστου, ενώ περίμενε άδεια για να τους αποβιβάσει. Με τη μία αντιπαράθεση μετά την άλλη, οι ΜΚΟ προσπαθούσαν να σπάσουν το μπλόκο του Σαλβίνι εναντίον της παράνομης μετανάστευσης.
Ένα πλοίο το έκανε ήδη. Ένας από τους καπετάνιους του Sea Watch 3, η Γερμανίδα υπήκοος Pia Klemp, τιμήθηκε μάλιστα από την πόλη του Παρισιού για το σπάσιμο του ιταλικού μπλόκου. Σύμφωνα με την άλλη Γερμανίδα καπετάνιο, την Carola Rackete: «Η ζωή μου υπήρξε εύκολη... είμαι λευκή, Γερμανίδα, γεννημένη σε πλούσια χώρα και με το σωστό διαβατήριο» ―λες και η αποφασιστικότητά της να βοηθήσει τους μετανάστες, σύμφωνα με τα λεγόμενά της, σχετίζεται με τη συγκριτικά προνομιούχα ζωή που έχει ζήσει στη Δύση.
Υπάρχει μια λανθασμένη μαρξιστική αντίληψη μεταξύ των νέων εδώ στην Ευρώπη ότι εάν είναι κάποιος επιτυχημένος ή άνετος, αυτό μπορεί να έχει συμβεί μόνο εις βάρος της ανθρωπότητας: «Αν κερδίσω, κάποιος άλλος πρέπει να χάσει». Φαίνεται ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως αντίληψη της έννοιας του «win-win» ―«Αν κερδίσω εγώ, μπορείτε και όλοι εσείς να κερδίσετε: ο καθένας μπορεί να κερδίσει!»― η οποία στηρίζει την ελεύθερη οικονομία και έχει βγάλει μεγάλο μέρος του κόσμου από τη φτώχεια με τόσο θεαματικό τρόπο. Πολλοί από τους νέους ανθρώπους βλέπουν μόνο εμπόδια που πρέπει να γκρεμιστούν. Ο Pascal Bruckner αποκάλεσε το φαινόμενο «τυραννία της ενοχής».
Δυστυχώς, η τιμή του πολιτισμικού σχετικισμού έχει γίνει οδυνηρά εμφανής στην Ευρώπη. Η αποδόμηση των δυτικών εθνικών κρατών είναι τώρα μια πραγματική πιθανότητα. Ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας ―που οικοδομήθηκε σε ένα φόντο δημογραφικής παρακμής, μαζικής αποχριστιανοποίησης και πολιτισμικής αυταπάρνησης― δεν είναι παρά μια μεταβατική φάση η οποία υπάρχει κίνδυνος να οδηγήσει στον κατακερματισμό της Δύσης. Μεταξύ των αιτιών για αυτό, ο ιστορικός David Engels απαρίθμησε «τη μαζική μετανάστευση, τη γήρανση του πληθυσμού, τον εξισλαμισμό και τη διάλυση των εθνικών κρατών».
Η μαζική μετανάστευση έχει ήδη υπονομεύσει την ενότητα και την αλληλεγγύη των δυτικών κοινωνιών και ―σε συνδυασμό με τη δαιμονοποίηση του Ισραήλ με την ελπίδα της απόκτησης φθηνού πετρελαίου και την πρόληψη της τρομοκρατίας― έχει αποσταθεροποιήσει την πολιτική συναίνεση μετά το 1945.
Η πολιτική των ανοιχτών θυρών της Γερμανίδας καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ ― Wir schaffen das (Μπορούμε να το κάνουμε)― οδήγησε ένα δεξιό κόμμα στο κοινοβούλιό της. Το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AFD) προηγείται τώρα στις δημοσκοπήσεις για τις περιφερειακές εκλογές στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο κυβερνούσε τη χώρα με Πρόεδρο τον Φρανσουά Ολάντ, βρίσκεται τώρα υπό εξαφάνιση. Οι υπαγορεύσεις των Βρυξελλών σχετικά με τη μετανάστευση και τις ποσοστώσεις έσπασαν την ενότητα της Ευρώπης και οδήγησαν στην εικονική «απόσχιση» των χωρών του Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβακία). Η ουτοπία της μετανάστευσης στη Σουηδία έφερε ένα λαϊκό δεξιό κόμμα στο κοινοβούλιο, και η άφιξη μισού εκατομμυρίου λαθρομεταναστών έσπρωξε την κάποτε οριακή Λίγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι στην κορυφή του πολιτικού κατεστημένου της Ιταλίας.
Αυτός ο κατάλογος δεν περιλαμβάνει καν το Brexit, την ψήφο της Βρετανίας να εγκαταλείψει την ΕΕ. Ο Γερμανός δημοσιογράφος Jochen Bittner έγραφε πέρυσι στην The New York Times τα εξής:
«Στα τέλη του 2015, η καμπάνια του Leave άρχισε να τοποθετεί πλακάτ που απεικόνιζαν την έξοδο προσφύγων από τη Συρία και άλλες χώρες μέσω των Βαλκανίων, και τα κοσμούσε με σλόγκαν όπως "Breaking Point" (Οριακό Σημείο) και "Take Back Control" (Πάρε Ξανά τον Έλεγχο). Με την κυρία Μέρκελ να αναγγέλλει την πολιτική των ανοιχτών θυρών, το μήνυμα βρήκε στόχο εκατομμύρια ανήσυχους Βρετανούς και Ευρωπαίους. Δεν ήταν συμπτωματικό το γεγονός ότι περίπου αυτό το διάστημα η υποστήριξη για το Brexit άρχισε να αυξάνεται».
Αντί να παραπονιέται συνεχώς για «λαϊκισμό» και «εθνικισμό», μήπως θα μπορούσε η Ευρώπη να επανεξετάσει την απόφασή της;
Αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη που υποσχέθηκε να αποφύγει την κατασκευή περισσότερων τειχών μετά το 1989, όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου, υψώνει το ένα τείχος μετά το άλλο για να υπερασπιστεί τον εαυτό της από μια άνευ προηγουμένου κατάσταση. Υπάρχει το ισπανικό φράγμα των 15 μέτρων στη Θέουτα και τη Μελίγια, το ουγγρικό τείχος του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν, ένα στο Καλέ στη Γαλλία, ένας αυστριακός φράχτης που σχεδιάζεται στα σύνορα με την Ιταλία, ένας φράκτης που η Σλοβενία θέλει να χτίσει στα σύνορά της με την Κροατία και ο φράχτης της Βόρειας Μακεδονίας στα σύνορά της με την Ελλάδα.
Είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, η Ευρώπη φαίνεται να αισθάνεται μια υπαρξιακή πολιτισμική απειλή από αυτές τις μεγάλες μεταναστευτικές ροές. Δεν υπάρχει μόνο η πίεση της παράνομης μετανάστευσης. Υπάρχει επίσης πίεση από τη νόμιμη μετανάστευση. Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι ζήτησαν άσυλο στη Γαλλία το 2017, ένα νούμερο «ιστορικής σημασίας», και έγιναν περισσότερες από 123.000 αιτήσεις το 2018. Στη Γερμανία, το 2018 έγιναν 200.000 αιτήματα ασύλου.
Αυτή η μαζική μετανάστευση αλλάζει την εσωτερική σύνθεση της Ευρώπης. Στην Αμβέρσα, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Βελγίου και πρωτεύουσα της Φλάνδρας, τα μισά παιδιά στα δημοτικά σχολεία είναι Μουσουλμάνοι. Στην περιοχή των Βρυξελλών, μπορείτε να πάρετε μια ιδέα για την αλλαγή μελετώντας τη συμμετοχή στο μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: το 15,6% παρακολουθεί μαθήματα Καθολικής θρησκείας, το 4,3% μαθήματα Προτεσταντισμού και Ορθοδοξίας, το 0,2% παρακολουθεί μαθήματα Ιουδαϊσμού και το 51,4% μαθήματα Ισλαμικής θρησκείας (το 12,8% παρακολουθεί μαθήματα «κοσμικής δεοντολογίας»). Είναι τώρα πιο σαφές τι θα συμβεί στην πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η μετανάστευση βρίσκεται στην κορυφή της λίστας όσων προκαλούν ανησυχία στον βέλγικο πληθυσμό.
Η Μασσαλία, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Γαλλίας, είναι ήδη μουσουλμανική κατά το 25%. Το Ρότερνταμ, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ολλανδίας, είναι μουσουλμανική κατά το 20%. Το Μπέρμιγχαμ, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βρετανίας, είναι μουσουλμανική κατά το 27%. Εκτιμάται ότι σε μία γενιά το ένα τρίτο των πολιτών της Βιέννης θα είναι Μουσουλμάνοι. «Η Σουηδία βρίσκεται σε μια κατάσταση στην οποία ποτέ δεν βρέθηκε σύγχρονη χώρα στη Δύση», παρατήρησε ο Christopher Caldwell. Σύμφωνα με το Ερευνητικό Κέντρο Pew, η Σουηδία ενδέχεται να είναι μουσουλμανική κατά το 30% έως το 2050 και κατά το 21% στην απίθανη περίπτωση που η ροή των μεταναστών σταματήσει εντελώς. Σήμερα, το 30% των βρεφών στη Σουηδία έχουν μητέρες που γεννήθηκαν στο εξωτερικό. Η πόλη Λέστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι σήμερα κατά το 20% μουσουλμανική. Στο Λούτον, από τους 200.000 κατοίκους οι 50.000 είναι Μουσουλμάνοι. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του πληθυσμού στη Γαλλία μεταξύ 2011 και 2016 προήλθε από τις μεγάλες αστικές περιοχές της χώρας. Στην κορυφή βρίσκονται η Λυών, η Τουλούζη, το Μπορντό και η περιοχή του Παρισιού, σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε το Γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών. Στη Λυών υπάρχουν περίπου 150.000 μουσουλμάνοι σε πληθυσμό 400.000 κατοίκων. Σύμφωνα με ένα άρθρο, το 18% των νεογέννητων στη Γαλλία φέρουν μουσουλμανικό όνομα. Κατά τη δεκαετία του 1960, ο αριθμός ήταν 1%.
Στο πιο ακραίο σενάριο, τα ποσοστά των Μουσουλμάνων στην Ευρώπη το 2050 υπολογίζονται ως εξής: Γαλλία (18%), Ηνωμένο Βασίλειο (17,2%), Ολλανδία (15,2%), Βέλγιο (18,2%), Ιταλία (14,1%), Γερμανία (19,7%), Αυστρία (19,9%), Νορβηγία (17%). Το 2050 είναι λίγο πέρα από τον ορίζοντα. Τι θα πρέπει λοιπόν να αναμένουμε σε δύο ή τρεις γενιές, όταν ο αείμνηστος ιστορικός Bernard Lewis είπε ότι η Ευρώπη θα γίνει «στο τέλος» ισλαμική;
Δυστυχώς, η ευρωπαϊκή νοοτροπία αρνείται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, σαν να είναι πολύ σοβαρή η δοκιμασία για να αντιμετωπιστεί. «Η ασταμάτητη εξέλιξη αυτού του συστήματος με κάνει να σκέφτομαι ένα τσάι πάνω στο Τιτανικό», γράφει ο διακεκριμένος Γάλλος φιλόσοφος Alain Finkielkraut.
«Κάνοντας τα στραβά μάτια δεν θα εμποδίσουμε την τραγωδία να συμβεί. Ποιο θα είναι το πρόσωπο της Γαλλίας σε πενήντα χρόνια; Πώς θα είναι οι πόλεις Μυλούζη, Ρουμπέ, Νάντη, Ανζέρ, Τουλούζη, Ταρασκόν, Μασσαλία και ολόκληρο το διαμέρισμα Σεν Σαν Ντενί;»
Εάν αλλάξει ο πληθυσμός, θα ακολουθήσει ο πολιτισμός. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Éric Zemmour, «μετά από έναν ορισμένο αριθμό, η ποσότητα γίνεται ποιότητα».
Ενώ η δύναμη του ευρωπαϊκού Χριστιανισμού φαίνεται να πέφτει από έναν δημογραφικό και πολιτιστικό γκρεμό, το Ισλάμ κάνει γιγάντια βήματα. Δεν είναι μόνο θέμα μετανάστευσης και δεικτών γεννητικότητας, είναι επίσης θέμα επιρροής. «Τον Σεπτέμβριο του 2002 συμμετείχα σε μια συνάντηση των πολιτιστικών κέντρων των κορυφαίων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες», έγραψε ο Γερμανός-Σύριος διανοούμενος Bassam Tibi, Ομότιμος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν.
«Το συνέδριο έλαβε χώρα με θέμα «Σκεπτόμενοι την Ευρώπη» ενώ δόθηκε ο τίτλος «Το Ισλάμ στην Ευρώπη». Εκεί, με ενόχλησε που άκουσα τον Tariq Ramadan να μιλάει για την Ευρώπη ως dar al-Shahada, δηλαδή το σπίτι της ισλαμικής πίστης. Το παρευρισκόμενο κοινό θορυβήθηκε, αλλά δεν έλαβε το μήνυμα της αντίληψης της Ευρώπης στην ισλαμική νοοτροπία ως μέρος του σπιτιού του Ισλάμ. Εάν η Ευρώπη δεν θεωρείται πλέον ως dar al- Harb/σπίτι πολέμου αλλά ως μέρος του ειρηνικού σπιτιού του Ισλάμ, τότε αυτό δεν είναι σημάδι μετριοπάθειας, όπως κάποιοι υποθέτουν λανθασμένα: είναι η νοοτροπία ενός εξισλαμισμού της Ευρώπης...».
Τα καλά νέα είναι ότι τίποτα δεν έχει οριστικοποιηθεί. Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να αποφασίσουν μόνοι τους πόσους μετανάστες χρειάζονται οι κοινωνίες τους. Θα μπορούσαν να θέσουν σε εφαρμογή μια λύση που να είναι συνεκτική και όχι χαοτική. Θα μπορούσαν ακόμη να ανακαλύψουν εκ νέου την ανθρωπιστική τους κληρονομιά. Θα μπορούσαν να ξαναρχίσουν να αποκτούν παιδιά και θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ένα πραγματικό πρόγραμμα ένταξης για τους μετανάστες που βρίσκονται ήδη στην Ευρώπη. Ωστόσο, κανένα από αυτά τα βήματα, που είναι αναγκαία για να αποφευχθεί η μετατροπή μεγάλων τμημάτων της ηπείρου και η κατάρρευσή της, δεν λαμβάνει χώρα.
Είναι σημαντικό να ακουστεί η πρόγνωση του Pierre Manent και να απορριφθεί η τρέχουσα μόδα της αυτοταπείνωσης. Η Ευρώπη φαίνεται να ταλαιπωρείται από σκεπτικισμό σχετικά με το μέλλον, λες και η πτώση της Δύσης είναι μια δικαιολογημένη τιμωρία και απελευθέρωση από τα σφάλματα του παρελθόντος. Ναι, πολλά σφάλματα μπορεί να ήταν τρομερά, αλλά είναι πραγματικά τόσο χειρότερα από τα σφάλματα πολλών άλλων χωρών, όπως το Ιράν, η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, η Ρωσία, η Μαυριτανία, η Κούβα, η Νιγηρία, η Βενεζουέλα ή το Σουδάν, για να αναφέρουμε μερικές; Πιο σημαντικό είναι ότι τουλάχιστον η Δύση, σε αντίθεση με πολλά άλλα μέρη, προσπάθησε να διορθώσει τα σφάλματά της. Το πιο σημαντικό είναι να αποφύγουμε την υπερβολική διόρθωση και να καταλήξουμε σε μια κατάσταση χειρότερη από πριν.
«Για μένα σήμερα», σημειώνει ο Finkielkraut, «το πιο σημαντικό είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός».
Ο Giulio Meotti, πολιτιστικός συντάκτης στην εφημερίδα Il Foglio, είναι Ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας.