Στον δυτικό κόσμο ακυρώνονται εκδόσεις βιβλίων και προβολές ντοκυμαντέρ. Στην Γαλλία, πρόσφατα, μια ομάδα διανοουμένων δημοσίευσε μια διακήρυξη ζητώντας από τον ισλαμικό κόσμο να απαλείψει τις αντισημιτικές στροφές από το κοράνι. Η πρωτοβουλία αυτή έλαβε χώρα μετά την δολοφονία μίας 85-χρονης επιζούσης του ολοκαυτώματος, της Μιρέιγ Κνολ. Το Τουρκικό Συμβούλιο Ανωτάτης Εκπαιδεύσεως απάντησε με ένα μορατόριουμ στην δημιουργία περαιτέρω τμημάτων Γαλλικών σπουδών στην Τουρκία. Χρόνια τώρα, υπό την προεδρία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντοάν, η τουρκική κουλτούρα έχει αυτοπεριοριστεί στην εσωστρέφειά της. «Μια επίσκεψη σε ένα τουρκικό βιβλιοπωλείο μοιάζει με έναν περίπατο σε ψυχιατρική κλινική», σύμφωνα με τον Γκάρεθ Τζένκινς στο περιοδικό The New Yorker. Η Τουρκία καταδίκασε σε φυλάκιση δημοσιογράφους και συγγραφείς και στέλνει στα δικαστήρια εκδότες βιβλίων ξένης λογοτεχνίας, όπως την πλέον γνωστή στην χώρα μεταφράστρια Νετζιμιγιέ Αλπάι. Το πρόβλημα εντούτοις ίσως να μην είναι αποκλειστικά τουρκικό, αλλά, όπως το αποκαλεί ο συγγραφέας Ρόμπερτ Ρ. Ρέιλι να είναι «το λουκέτο στο μουσουλμανικό μυαλό».
Ένα νέο άρθρο για το Ατλαντικό Συμβούλιο (Atlantic Council) που έγραψε ο Χοσάμ Αμπουζάχρ, ιδρυτής του "Living Arabic Project", αναλύει τις δραματικές πολιτιστικές αλλαγές στον αραβικό κόσμο:
«Στον αραβικό κόσμο εκδίδονται μόνο 15.000 με 18.000 βιβλία το χρόνο, τόσα όσα εκδίδονται από τον οίκο Penguin Random House και μόνο, στο ίδιο χρονικό διάστημα. Η Αίγυπτος αποτελούσε κάποτε την χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό εκδόσεων, μεταξύ 7.000 και 9.000 βιβλίων τον χρόνο. Ενώ η παραγωγή αυτή παρουσίαζε στο παρελθόν αυξητικές τάσεις, μειώθηκε δραματικά κατά 70% μετά την επανάσταση του 2011, και έδειχνε το 2016 μόνο κάποια «σημάδια ανάκαμψης». Στην Ελλάδα μεταφράζονται στα ελληνικά πέντε φορές περισσότερα βιβλία απ΄όσα σε όλες μαζί τις 22 αραβικές χώρες».
Σύμφωνα με μια έκθεση της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανγκφούρτης, «ο αραβικός κόσμος με έναν πληθυσμό 362 εκατ. το 2012» παρήγαγε περίπου τον ίδιο «αριθμό βιβλίων που εκδόθηκαν σε χώρες όπως η Ρουμανία (που το 2012 είχε πληθυσμό 21,3 εκατ.) και η Ουκρανία (πληθυσμός 45,6 εκατ. το 2012)». Σε μία άλλη έκθεση του RAND center σημειώνεται επίσης ότι «ο αριθμός των δημοσίων βιβλιοθηκών στην Αίγυπτο είναι περίπου το ένα δέκατο αυτών στην Γερμανία, μια χώρα πληθυσμιακά συγκρίσιμη». Το περιοδικό The Economist σημείωσε ότι η αραβική εκδοτική βιομηχανία αντιμετωπίζει «δυσκολίες».
Πολλοί επιφανείς συγγραφείς στον ισλαμικό κόσμο είναι τώρα ξένοι στο σπίτι τους. Ο Σάλμαν Ράσντι, αποτελέσας στόχο ενός ιρανικού φετβά, έγινε «ο εξαφανισμένος». Στα 82 του χρόνια, ο Ναγκίμπ Μαχφούζ, ο μοναδικός Αιγύπτιος βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, μαχαιρώθηκε σχεδόν μέχρι θανάτου από κάποιον ισλαμιστή. Ο Σύριος ποιητής Άδωνις αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι. Οι πιο φημισμένοι Αλγερινοί συγγραφείς όπως ο Καμέλ Νταούντ και ο Μπουαλέμ Σανσάλ αντιμετωπίζονται ως παρίες και δέχονται απειλές. Ο Ορχάν Παμούκ, ο μεγαλύτερος Τούρκος συγγραφέας, υπέστη κι αυτός διώξεις. Ο Λιβανέζος Νομπελίστας Αμίν Μααλούφ ζει στην Γαλλία. Και πολλοί συγγραφείς στο Μπάνγκλαντές έχουν σφαγιαστεί. Το Ιράν βιώνει μία τεραστίων διαστάσεων «αιμορραγία μυαλών» προς την Δύση. Και εικόνες βιβλίων να παραδίδονται στην πυρά έχουν γίνει θλιβερά δημοφιλείς στον ισλαμικό κόσμο, από τα ιστορικής σημασίας βιβλία στο Επιστημονικό Ινστιτούτο Καϊρου ως την καταστροφή της βιβλιοθήκης της Μοσούλης από τον ΙΣΙΣ.
Δυστυχώς οι πολιτιστικές αλλαγές στον ισλαμικό κόσμο – όπως μαρτυρούν οι ελλείψεις στην παραγωγή βιβλίων και μεταφράσεων- ίσως έχουν σοβαρές συνέπειες που θα συντείνουν στην εξτρεμιστικοποίηση των νέων γενεών. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι η δίψα για γνώση, η αυτοαμφισβήτηση και η ελευθερία έκφρασης θα δημιουργήσουν μια περισσότερο φιλελεύθερη κοινωνία. Αλλά ούτε η στενοκεφαλιά και η λογοκρισία στην Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη ή οπουδήποτε αλλού πρόκειται να την δημιουργήσουν.
Ένα αραβικό απόφθεγμα λέει: «Τα βιβλία γράφονται στο Κάιρο, τυπώνονται στην Βηρυτό και διαβάζονται στην Βαγδάτη». Έχει υιοθετηθεί αυτή η ίδια πολιτιστική δυσαρέσκεια από την Δύση;
Ο Τζούλιο Μεότι, πολιτιστικός συντάκτης στο Il Foglio, είναι Ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας.